Zoek en vervang: de lijdende vorm.

Zoek en vervang: de lijdende vorm.

Je leest het vaak in blogs van tekstschrijvers: juristen gebruiken niet alleen naamwoordconstructies, maar ook de lijdende vorm te vaak. En je raadt het al… die tekstschrijvers vinden dat geen goede zaak. Want als je de lijdende vorm gebruikt wordt de tekst vaag, verhullend en formeel. Saai, stijfjes en ambtelijk. Onpersoonlijk en soms ook onleesbaar.

Goed, denk je dan, tijd voor verandering. Maar wat is eigenlijk de lijdende vorm? En als het gebruik ervan dan zo slecht is: hoe kom ik er vanaf? En mag het echt nooit? Tijd voor uitleg en tips.

Wat is de lijdende vorm?

De lijdende vorm is de combinatie van een vorm van het werkwoord ‘worden’ of ‘zijn’ met een voltooid deelwoord.

Voorbeelden van zinnen met naamwoordconstructies uit mijn eigen praktijk zijn:

• Onder dit verbod wordt mede verstaan het bekleden van commissariaten en/of bestuursfuncties.
• Gebruikmaken – zowel tijdens als na beëindiging van de arbeidsovereenkomst – van de in dit artikel bedoelde vertrouwelijke informatie – behoudens in verband met de functie-uitoefening tijdens de arbeidsovereenkomst – wordt beschouwd als een overtreding van deze geheimhoudingsplicht.
• De kwestie is onderzocht.

Hoe vermijd je lijdende vorm?

Gebruik de bedrijvende vorm en schrijf actief. Soms kan je ‘zijn’ of ‘worden’ gewoon weglaten om de zin actief te maken. Kan dat niet? Vraag je af wie er eigenlijk iets doet of moet doen en voeg die handelende persoon toe aan de zin. Gebruik hierbij geen ‘men’, want dat is net zo vaag en afstandelijk als de lijdende vorm.

Bovenstaande zinnen kan je ook als volgt opschrijven:

• Onder dit verbod vallen ook commissariaten en/of bestuursfuncties.
• Als je na het eindigen van je dienstbetrekking gebruik maakt van de in dit artikel bedoelde vertrouwelijke informatie, of je dit tijdens je dienstbetrekking doet zonder dat je het nodig hebt voor je functie-uitoefening, beschouwt X dit als een overtreding van de geheimhoudingsplicht.
• Onze afdeling heeft de kwestie onderzocht.

Wanneer mag je wél de lijdende vorm gebruiken?

Mag je dan nooit meer de lijdende vorm gebruiken? Natuurlijk wel. Bijvoorbeeld als:

• je juist afstand wilt creëren en zo correcter of diplomatieker over wilt komen;
• de handelende persoon onbekend of in de context van de tekst onbelangrijk is;
• de nadruk niet op de handelen persoon moet liggen, maar op de handeling zelf;
• je zinnen beter op elkaar wilt laten aansluiten;
• je wilt afwisselen met actiever taalgebruik.

Wist je dat…

het werkwoord ‘dienen’, veelgebruikt in juridische documenten, vaak vergezeld wordt van de lijdende vorm? Bijvoorbeeld:

Bij het declareren van kosten dienen altijd originele betaalbewijzen zoals bonnen en facturen te worden bijgevoegd. Tevens dient duidelijk te worden vermeld wat de reden is voor de gemaakte kosten.

Deze alinea kan je ook anders opschrijven:

Bij het declareren van kosten moet je altijd originele betaalbewijzen zoals bonnen en facturen bijvoegen. Daarbij moet je duidelijk vermelden wat de reden is voor de gemaakte kosten.

Korter, duidelijker, en zonder lijdende vorm.

Check de komende tijd je conceptteksten eens kritisch op zinnen waarin je de lijdende vorm gebruikt. Vervang deze zinnen door actieve zinnen, na een tijdje wen je eraan en doe je niet anders.

Heb je liever dat iemand anders jouw teksten, voorwaarden of overeenkomsten redigeert? Neem dan contact op met mr. schrijver.